Salomon Isaac

Salomon Isaac

autor: Mieczysław Żeglin

Jednym z pionierów rewolucji przemysłowej na Górnym Śląsku, w tym na ziemi bytomskiej i tarnogórskiej, na przełomie XVIII i XIX wieku, był Salomon Isaac zu Pless (Plessner), agent handlowy i przedsiębiorca górniczy z Brabantu. Urodzony około 1730 roku w imigranckiej rodzinie Isaac-Tietzow, prowansalskich Żydów z Awinionu, zajmował się początkowo kopalniami w Niderlandach, a w latach 1761-1765 pośredniczył w handlu solą w Wieliczce.

W 1765 r. dzięki interwencji króla Prus, Fryderyka II Wielkiego, osiedlił się w Pszczynie. Dysponując królewskim „General-, Schutz- und Handels-Privilegium” (Generalny Przywilej Ochrony i Handlu) zajął się handlem miejscowym suknem. W końcu lat 70-tych XVIII w. Isaac nawiązał kontakt ze śląskimi przedstawicielami władz pruskich, jak Carl George Heinrich von Hoym (hrabia od 1786 r.), Friedrich Anton von Heynitz (baron od 1777 r.) i Friedrich Wilhelm von Reden (hrabia od 1786 r.) – korespondencję prowadził w języku francuskim – po czym w 1779 r. został powołany na stanowisko przysięgłego górniczego w Deputacji Górniczej w Tarnowskich Górach (od 1793 r. Urząd Górniczy), którą kierował Gotthilf Siegismund Bogatsch.





Salomon Isaac przedłożył Redenowi w 1785 r. swoje spostrzeżenia, dotyczące eksploatacji filarowej, wybierania węgla warstwami, poprawy wentylacji przez rozpalanie ogniska w szybie wydechowym, zastosowania maszyn wyciągowych poruszanych przez konie, konserwowania drzewa kopalnianego przez trzymanie go w wodzie bez dostępu powietrza, oraz wprowadzenia kilofów z dwoma ostrzami. Uwagi te opierał on na swoich doświadczeniach, zdobytych w czasie kierowania kopalniami węgla w Brabancji.


Salomon Isaac




W 1789 r. Isaac został mianowany przez hrabiego von Redena na górmistrza i skierowany do pracy w Gliwicach, a następnie otrzymał specjalny nadzór nad kopalniami węgla kamiennego. W 1790 r. Reden napisał do Isaaca list po francusku („Préposé des Mines de Chabrou á Beuthen”), że zdecydował otworzyć kopalnię węgla kamiennego w ramach wydatków królewskiej kopalni srebra i ołowiu „Friedrich” w Bobrownikach koło Tarnowskich Gór, jako jedyny sposób na użycie taniego węgla dla czterech maszyn ogniowych (parowych), jak również aby zamienić węgiel drzewny na kamienny w hucie żelaza „Friedrich” w Strzybnicy koło Tarnowskich Gór. Jeden z kilku szybów, w których zastosowano proponowane przez niego ulepszenia, nazwano jego nazwiskiem: „Isaac”.

W latach 1790-1791 Salomon Isaac odkrył szereg płytko zalegających pokładów węgla kamiennego, na terenie pomiędzy Bytomiem a Chorzowem, Gliwicami i Rybnikiem. Na Górnym Śląsku powstały liczne kopalnie, w tym „Königin Luise” w Zabrzu i „Prinz Carl von Hessen” (przemianowana na „König” w 1800 r.) w Chorzowie – obie w 1791 r., „Hoym” w Biertułtowach w 1792 r. Ostatecznie Salomon Isaac Plessner, jako właściciel kilku hut i kopalń, osiadł w Bytomiu, gdzie piastował funkcję starosty górniczego.


Salomon Isaac